COVID-19 heeft ons in haar greep. De gezondheid en veiligheid van eenieder is absolute topprioriteit. Het virus zal daarnaast ook een enorme impact op de wereldeconomie en het zakelijke leven hebben. De komende periode zullen ondernemers (on)rechtstreeks geconfronteerd worden met niet- of onvolledige leveringen, niet-betalingen, vertragingen, stockbreuken, faillissementen, reisverboden, quarantaines, (tijdelijke) sluitingen en overige zakelijke belemmeringen. Dit leidt tot veel onzekerheid.
Producenten, leveranciers, distributeurs, transporteurs, eindklanten, … Elkeen zal zakelijk en juridisch geaffecteerd worden door het virus met de dreiging contractuele verplichtingen niet (langer) te kunnen nakomen. Analyse en redactie van contracten worden nog pertinenter dan vroeger.
Overmacht
In B2B-relaties bevatten overeenkomsten of algemene voorwaarden doorgaans een ‘overmachtsclausule’. ‘Overmacht’ impliceert een gebeurtenis die zich buiten uw wil en uw redelijke controle voordoet, die voor u geheel onvoorzienbaar en onvermijdelijk was en die voor u de nakoming van uw verbintenissen t.o.v. uw medecontractant finaal of tijdelijk onmogelijk maakt. Kijk uw contracten en voorwaarden dus na.
Uw overeenkomst zal niet concreet voorzien in ‘COVID-19’ als overmachtssituatie, maar vermeldt mogelijk wel ‘pandemieën’, ‘epidemieën’, ‘virussen’, ‘quarantaines’ of ‘technische werkloosheid’ als ‘force majeure’. Handelingen waarbij u afhankelijk bent van derden (leveranciers of transporteurs bv.) vormen doorgaans ook contractuele ontheffingen van verantwoordelijkheid.
Is er geen contractuele voorziening, dan vult het Burgerlijk Wetboek aan dat een schuldenaar bevrijd is indien de niet-nakoming van zijn verbintenis blijvend onmogelijk is geworden door ‘overmacht’ (art. 1134, 1142, 1147 en 1148 BW).
Het komt redelijk voor om ‘COVID-19’ vandaag als een oorzaak van overmacht te beschouwen, zij het weliswaar voor overeenkomsten die vóór een bepaalde periode gesloten werden. Het is immers belangrijk om voor ogen te houden dat de relevante ‘force majeure’ niet het Corona-virus an sich betreft, maar het zijn wel de negatieve gevolgen en impact op de mogelijkheid van de geaffecteerde partij om haar contractuele verplichtingen na te komen die ‘overmacht’ moeten vormen. De vereiste ‘onvoorzienbaarheid’ nà de afkondiging van overheidsmaatregelen is relatiever dan deze ten tijde van de uitbraak van het virus. Een levering die absoluut onmogelijk is geworden of enkel moeilijker ingevolge onverwachte overheidsmaatregelen maakt juridisch een wereld van verschil uit.
Gevolgen
Indien u zich succesvol op ‘overmacht’ beroept, resulteert dit in uw exoneratie voor schade die hierdoor werd veroorzaakt, gekoppeld aan de opschorting of bevrijding van uw door overmacht aangetaste verbintenissen. U draagt weliswaar de bewijslast om aan te tonen dat u uw verplichtingen niet kan nakomen en dat u alle maatregelen hebt genomen om de overmachtssituatie te vermijden of beperken.
Een definitieve overmacht resulteert in de bevrijding van uw prestatieplicht. Een tijdelijke overmacht schorst uw verbintenissen op tijdens het voortduren van de overmachtssituatie. U moet uw verplichtingen opnieuw nakomen van zodra het beletsel dat u verhindert verdwenen is. Tussentijds bent u wel gehouden tot uw overige verbintenissen onder de overeenkomst.
Verder hebt u een kennisgevingsplicht die contractueel al dan niet nader geformaliseerd wordt.
Naast uw verplichting tot kennisgeving en bewijsvoering, hebt u ook een schadebeperkingsplicht.
Overmachtclausules kunnen daarnaast toelaten om het contract te herzien t.g.v. economische omstandigheden waardoor de uitvoering van een contract voor één der partijen te zwaar wordt.
Elke overeenkomst en specifieke omstandigheid moet ad hoc geanalyseerd worden. Bovenvermelde principes zijn vatbaar voor afwijking overeenkomstig gemeen recht of afhankelijk van wat uw contract bepaalt. Echter een volledige juridische analyse valt buiten het bestek van dit artikel.
Praktisch advies
- Verzeker de zakelijke en financiële continuïteit van uw onderneming om maximaal aan uw contractuele verplichtingen te kunnen voldoen.
- Contacteer proactief uw medecontractant en evalueer of ook zij er alles aan doet om haar verbintenissen t.a.v. u na te komen. Bespreek eventuele risico’s.
- Kijk uw commerciële overeenkomsten na op het bestaan van ‘overmachtclausules’ en ‘kennisgevingsformaliteiten’ en welke invloed ze (kunnen) hebben op de huidige situatie. Ageer tijdig
- Elk initiatief dat u neemt cq. moet nemen, zal bij een eventueel later geschil beoordeeld worden in functie van uw schadebeperkingsplicht en uw verplichting om ‘er alles aan gedaan te hebben’ om ‘overmacht’ te vermijden of beperken. Neem dit mee in uw huidige beleidsvoering.
- Implementeer welomschreven ‘overmachtclausules’ in uw nog af te sluiten overeenkomsten en hou hiermee rekening tijdens lopende onderhandelingen.
U zal geconfronteerd worden met een kantelpunt in de beoordeling van overmachtssituaties: na de genomen overheidsmaatregelen gaan we naar een potentiële situatie van ‘voorzienbaarheid’. U bereidt zich dus beter voor.
Aarzel niet om mtr. Ignace Kroos te bellen of mailen met vragen.
