Het is het seizoen van de algemene vergaderingen. Traditiegetrouw mobiliseren gigantische asset managers dan de stemrechten van de door hen beheerde aandelen van de particuliere beleggers. De drie grootste asset managers, meer bepaald BlackRock, Vanguard en State Street hielden vorig jaar gemiddeld 22% aan van een genoteerd bedrijf van de S&P 500 index.
In het verleden werd deze macht aangewend om de zogenaamde stakeholders value
te bevorderen. Dat betrof dan hoofdzakelijk het stemmen over de omvang van de dividenden en de samenstelling van de raden van bestuur.
Dat is niet langer (alleen maar) zo. De nieuwe term die in zwang is, luidt het shareholders activism. In de US werden tegen 12 april dit jaar 576 voorstellen gelanceerd in diverse S&P 500 bedrijven inzake milieu en sociale maatregelen. Vorig jaar waren dat er nog maar 499.
De trend is onmiskenbaar. De grootste ondernemingen dienen als platform om maatregelen door te drukken die ver het loutere maatschappelijke doel van de vennootschap overschrijden zoals het vroeger gold. Deze tendens geldt ook in België: naast het winstverdelingsdoel laat de nieuwe vennootschapswet (WVV) toe om andere doelen na te streven in het kader van de corporate social responsability. Het is natuurlijk wel zo dat wanneer een dergelijke tendens (ook) gedragen wordt door grote genoteerde ondernemingen de vraag zich stelt in welke mate het bedrijfsleven bepaalde taken van de politiek overneemt.
Een zelfde bijzondere tendens tekent zich af op een heel ander domein: de rechtszaal. Het ingrijpen van de rechter wereldwijd is een niet meer te ontkennen ontwikkeling.
De bekendste zaak is natuurlijk de uitspraak van de rechtbank in Den Haag op 17 december 2020 waarbij Shell veroordeeld werd om tegen 2030 haar emissieniveaus met 45% te verminderen.
Maar het is verre van een alleenstaand geval: in augustus 2018 kocht een Engelse milieuorganisatie ClientEarth 10 aandelen in Enea, een Poolse onderneming die de bouw plande van een door steenkool aangedreven energiecentrale. Op grond van die beperkte deelneming voerde de milieuorganisatie een procedure tegen het bestuur van Enea. Met succes. De bouw werd verboden en de geplande investering van US $ 250 miljoen werd afgeschreven. Er zal wellicht in Polen nooit meer een steenkoolcentrale gebouwd worden…
Gesterkt door dit succes wist ClientEarth overigens een Japanse onderneming (buiten de rechtbanken om) J-Power te overtuigen om af te zien van vergelijkbare plannen in Obe.
Ook hier ageren particuliere organisaties om wat zij kwalificeren als het maatschappelijk belang te laten prevaleren.
En ook hier kan de vraag gesteld worden: nemen de rechters ten dele de taken van de politiek waar?
Anders uitgedrukt: worden belangrijke beslissingen meer en meer genomen buiten de cenakels van de politieke macht?
- Dirk Berckmans
